Nationale DenkTank 2014 presenteert onderzoek naar mogelijkheden Big Data

Op 3 oktober 2014 presenteerde de Nationale DenkTank de resultaten van de analysefase tijdens een ExpertForum aan ongeveer tweehonderd experts vanuit de overheid, het bedrijfsleven en de wetenschap. De waarde van Big Data voor Nederland lijkt enorm te zijn.

Stichting de Nationale DenkTank wil met vernieuwende ideeën de Nederlandse samenleving verder vooruit helpen. Dat doet zij onder andere door een jaarlijkse Nationale DenkTank te organiseren: twintig tot vijfentwintig jonge en getalenteerde mensen uit diverse studiedisciplines buigen zich gezamenlijk over een maatschappelijk probleem en bedenken hiervoor visionaire en praktische oplossingen. In augustus ging de Nationale DenkTank 2014 van start met de vraag hoe we in Nederland Big Data kunnen inzetten om Nederland mobieler, gezonder en socialer te maken.

De economische waarde van Big Data voor Nederland wordt geschat op 45 miljard euro. (Foto: Haalbeeld Fotografie)

Grote potentiële waarde

Een eerste berekening van de potentiële economische waarde van Big Data in Nederland komt uit op een bedrag van maar liefst 45 miljard euro. Nog belangrijker dan deze economische waarde echter is het potentieel om Nederland als maatschappij vooruit te helpen. Zo zijn er een aantal concrete voorbeelden van toepassingen van Big Data die over een paar jaar realiteit kunnen zijn: de ultieme reisplanner die je vertelt of je vandaag beter met een smartcar naar je werk kunt gaan of toch met het openbaar vervoer (en die in het eerste geval ook nog zorgt dat de auto bij je voorrijdt). Of ‘predictive policing’ waarbij op basis van data-analyse wordt bepaald in welke gebieden meer politie-inzet nodig is om criminele activiteiten te voorkomen. Of doktoren die door middel van Big Data sneller en accuratere diagnoses kunnen stellen, omdat zij jouw symptomen kunnen vergelijken met die van miljoenen andere patiënten.

Enquête onder 1000 Nederlanders

In samenwerking met NewCom heeft de stichting een enquête gehouden onder duizend Nederlanders. Hieruit kwam om te beginnen naar voren dat 80 procent van de Nederlanders niet weet wat Big Data is. Daarnaast geeft 76 procent van de ondervraagden aan zich in meer of mindere mate zorgen te maken over zijn of haar privacy, maar blijkt nog niet de helft van die groep ook zelf maatregelen te nemen om hun privacy te beschermen.

Debat over privacy

Het debat over privacy wordt de laatste maanden flink gevoerd, maar er zijn nog andere randvoorwaarden waaraan moet worden voldaan om Big Data-toepassingen in Nederland een succes te maken. Zo ontbreekt er een cultuur van data delen bij organisaties, zijn de juridische en normatieve kaders niet toereikend, en is er een nijpend tekort aan data scientists die daadwerkelijk aan de slag kunnen met de toepassingen. De Nationale DenkTank 2014 ziet deze randvoorwaarden als het grootste probleem. Om Big Data-toepassingen te kunnen implementeren, zal eerst een cultuuromslag moeten plaatsvinden, zowel bij organisaties als op individueel niveau. Er is daarbij een groot verschil tussen de bestaande wetgeving en de beleving van mensen. Een goed voorbeeld is dat veel mensen denken dat NS inzage heeft in hun reisgegevens, maar dat mag volgens de wet niet. Een omgekeerde versie hiervan is de ING-casus: ING wilde betaalinformatie verkopen, dat was helemaal binnen de kaders van de wet, maar de publieke opinie wilde daar niet aan. De conclusie van de discussie hierover, met input van experts, is dat er meer transparantie moet zijn vanuit organisaties over welke data zij hebben en wat zij daarmee doen. Daarnaast is de vraag ‘what’s in it for me’ vanuit de burger het belangrijkst: als je duidelijk maakt wat mensen er zelf aan hebben, dan is men eerder geneigd erin mee te gaan en zelf data te delen.

Kenneth Cukier en Jacob Kohnstamm

Tachtig procent van de Nederlanders heeft geen idee wat Big Data is. (Foto: Haalbeeld Fotografie)

Kenneth Cukier gaf zijn speech – geheel in lijn met het thema – online via een videoboodschap. Hij spreekt van een paradigmaverschuiving: vroeger probeerden we een auto te programmeren om te rijden, nu proberen we op basis van zoveel mogelijk data een algoritme te ontwerpen waarop de auto kan rijden. Het probleem hiermee is dat we toegaan naar een maatschappij waarin in essentie machines de beslissingen nemen, maar dat die machines niet onze waarden en normen bezitten. Dit stelt ons voor moeilijke morele keuzes: mensen hebben eigenbelang, maar hoe incorporeer je dat in een algoritme? Cukier trekt ook de parallel met de industriële revolutie: hier gingen veel banen verloren omdat we machines het werk gingen laten doen. Als we toegaan naar datagedreven management bestaat de mogelijkheid dat we dit probleem ook krijgen voor hoogopgeleiden. Het is niet waar dat technologie meer banen creëert dan dat het verwoest, maar we weten ook niet wat ervoor in de plaats komt. Hij besluit zijn lezing met de woorden: “We’ll become more humble and accept the limitations of our knowledge.”

Zijn we klaar?

Jacob Kohnstamm vraagt zich af of we wel klaar zijn voor Big Data-toepassingen. En of we wel voldoende zijn toegerust op de eventuele problemen? De risico’s voor de persoonlijke levenssfeer liggen op de loer, als conclusies worden getrokken op basis van onnavolgbare algoritmen. Kohnstamm vreest dat het principe in de wetgeving niet groot genoeg is. De essentie van data protectie is ‘surprise minimisation’, terwijl de essentie van Big Data ‘surprise maximisation’ is. Big Data zorgt voor een al voor ons geëffend pad, en het zal moeilijk zijn om van dat pad af te wijken.

Op naar de oplossingen

De Nationale DenkTank gaat vanaf deze week de oplossingsfase in en begint met de zoektocht naar innovatieve, praktische en visionaire oplossingen. Op 8 december worden de oplossingen gepresenteerd tijdens de eindpresentatie.

Leonie Blom is  pers- en communicatiemedewerker bij Stichting de Nationale DenkTank