Nieuwe inzameldoelstelling zet ICT-sector op scherp

shutterstock e-waste

Meer afgedankte ICT-apparatuur naar gecertificeerde verwerkers

Als we het over e-waste hebben, denken we al snel aan de campagnes van Wecycle om meer in te leveren of aan de beelden van rokend afval in Afrika. Maar hoe zit het eigenlijk met beleid, regelgeving en resultaten van e-waste en ICT-afval in het bijzonder? Deze zomer heeft het nationaal WEEE Register de resultaten over 2018 gepresenteerd en die laten een flinke uitdaging zien tegen de nieuwe aangescherpte doelstellingen.

Terwijl er volop wordt gesproken over de volgende stappen naar een circulaire economie en producenten daar aansprekende voorbeelden van laten zien, is de huidige regelgeving vooral gericht op de inzameling vanaf gedankte apparaten en hoogwaardige recycling. De basis hiervoor ligt in de Europese WEEE-directive (Waste of Electrical and Electronic Equipment), waarmee voor alle producenten en producten in Europa dezelfde doelen gelden. Doelstellingen liggen bijvoorbeeld op het inzamelpercentage en de terugwinning van grondstoffen. De inzameldoelen worden per 2019 aangescherpt van 45% naar 65% ingezameld gewicht ten opzichte van het gemiddelde gewicht dat afgelopen drie jaar op de markt is gezet. De normen voor herwinning van materialen en nuttige toepassing verschillen per productcategorie, en worden in Nederland nog ruim gehaald. Voor elektronica geldt een producentenverant­woordelijkheid, waarbij alle spelers in de keten een belangrijke rol hebben te spelen volgens het ‘all actors principle’.

Inzameling stijgt, percentage daalt

Hoe we scoren op deze doelen wordt bijgehouden door het nationaal WEEE Register (NWR), die over de verschillende productcategorieën rapporteert aan de overheid, die de resultaten vervolgens meldt in Brussel. In 2018 is in totaal in Nederland 500 miljoen kilo (!) nieuwe elektronica op de markt gezet en 185 miljoen kilo ingezameld en verantwoord verwerkt door gecertificeerde recyclers. Tegen het 3-jarig gemiddelde komt het inzamelpercentage uit op 49% ten opzichte van 54% over 2017. Een beweging de verkeerde kant op gezien de stijging van de doelstelling naar 65% per 2019. Het is niet zo dat de inzameling zelf tegenvalt. Deze is namelijk met ruim 8% gestegen. Het op de

markt gezet gewicht (put on market) is echter nog harder gestegen, waardoor het inzamelpercentage per saldo daalt. Dit komt vooral doordat er de laatste jaren veel elektronica op de markt komt in nieuwe productcategorieën die lang meegaan (en dus nog niet terugkomen voor recycling), zoals zonnepanelen, ledverlichting en e-bikes. Een voorbeeld: zonnepanelen maken bijna 20% van het totale volume put on market uit. Zonder zonnepanelen zou het inzamelpercentage over 2018 op 55% uitkomen.

Plan van Aanpak richting 65%

Vanuit de producentencollectieven is een Plan van Aanpak opgesteld om het inzamelpercentage te verhogen. Er wordt ingezet op:

1. Het versterken van de inzameling.
2. Meer verwerking door WEEElabEx-gecertificeerde verwerkers (lekstroom binnenland).
3. Registratie van export voor hergebruik in het buitenland (lekstroom buitenland).

Meer inzamelen gaat bijvoorbeeld om betere bekendheid en beschikbaarheid van inleverpunten voor afgedankte apparaten bij gemeenten en winkels. Bovenop de bestaande consumenten­campagnes van Wecycle wordt hier in oktober nog een extra boost aan gegeven met een nationale campagne ‘Heel Holland recyclet’.

De lekstroom binnenland richt zich op elektronica die als oud ijzer niet compliant wordt verwerkt door niet-gecertificeerde verwerkers. Hierbij gaan de meest waardevolle materialen uit de elektronica verloren en daarnaast telt het niet gecertificeerd verwerkte volume niet mee voor de inzameldoelstelling.
Tot slot is de registratie van export voor hergebruik van belang, omdat dit volume van de Nederlandse markt verdwijnt en onmogelijk hier meer kan worden verwerkt en meegeteld. Vanuit Europa kan hier inmiddels voor worden gecorrigeerd, maar dan moet deze stroom wel in kaart worden gebracht. Het Nationaal WEEE Register heeft hier een uitvraag naar gedaan bij producenten, verwerkers en brokers. Over 2018 hebben ze daarmee over 2018 al bijna 3 miljoen kilo export voor hergebruik in kaart gebracht. Het is van belang dat deze stroom structureel in beter beeld komt, omdat we daarmee een reëler uitgangspunt krijgen waarover het Nederlandse inzamelpercentage wordt berekend.

Doel voor ICT komt in zicht

ICT is op dit moment nog een aparte rapportagecategorie in de monitoring van het Nationaal WEEE Register. In totaal is in 2018 66,5 miljoen kilo ICT op de Nederlandse markt gezet - een stijging van ruim een kwart ten opzichte van 2017. De inzameling van afgedankte ICT was in 2018 31,3 miljoen kilo, een stijging van 13%. Terwijl het gewicht aan ingezameld consumenten ICT geleidelijk daalt door lichter wordende producten, zoals monitoren, neemt het verwerkte volume professionele ICT ieder jaar toe. Inmiddels is het volume professionele ICT-apparatuur dat rechtstreeks aan WEEELabEx gecertificeerde verwerkers wordt aangeleverd gestegen tot 19 miljoen kilo. Dat is dus meer dan de helft van het totaal ingezamelde gewicht afgedankte ICT.

Het inzamelpercentage voor de categorie 3 komt ten opzichte van het 3-jarig gemiddelde ‘put on market’ voor 2018 hoger uit dan het overall gemiddelde, namelijk 59%. Als we ook rekening houden met de export voor hergebruik, die nu mondjesmaat in beeld wordt gebracht, loopt het percentage op tot 63%. De 3 miljoen kilo export hergebruik die het Nationaal WEEE Register meldt, is namelijk vooral ICT-apparatuur die het land verlaat voor een tweede leven elders. Het is dus zeker voor de ICT-sector van belang dat deze lekstroom buitenland structureel in beeld komt en wordt afgetrokken van de Put On Market.

De afdanking van servers, waar vorig jaar onderzoek naar is gedaan door Ffact in opdracht van Economic Board Amsterdam, HPE, Iron Mountain, Green IT Amsterdam en ICT Milieu, laat dit ook treffend zien: driekwart van de servers wordt hergebruikt, waarvan driekwart in het buitenland. Oftewel: dat is een lekstroom van meer dan de helft van een sterk groeiende stroom professionele ICT-hardware.

Oude ICT, wat doe ik ermee?

Afdanking van ICT begint met het bepalen van het goede vervangingsmoment. Diverse technische, financiële en milieu-overwegingen spelen hierin mee en verschillen per situatie, waardoor niet één vuistregel te geven is. Zelfs vanuit milieu-optiek is het nog niet zo eenvoudig te bepalen wat optimaal is in de afweging van energie-efficiency versus materiaalgebruik. In het bovengenoemde server-onderzoek worden interessante interna­tionale studies aangehaald hierover.

Herinzet van apparatuur kan soms in de eigen omgeving voor een andere toepassing en daarnaast zijn er diverse routes naar een tweede gebruiker. Steeds meer partijen pakken hierin hun rol. Naast de brokers en refurbishers, die gebruikte ICT-apparatuur opkopen en verhandelen, zie je dat ook de producenten en distributeurs steeds meer eigen retourprogramma’s opzetten en intensiveren. Bijvoorbeeld lease- en ‘pay-per-use’-modellen, die heel gebruikelijk zijn in de printing business, zie je nu ook opkomen bij devices en computing. Ook vanuit de recyclers is steeds meer aandacht voor hergebruik en bieden zij vaker ITAD-dienstverlening aan met datavernietiging.

Als ICT-apparatuur niet meer geschikt is voor hergebruik, is het zowel qua data-veiligheid (AVG) als voor een milieuverantwoorde verwerking van belang dat deze apparatuur bij een WEEElabex -gecertificeerde verwerker wordt gerecycled. Voor ICT zie je in de cijfers terug dat dit steeds meer gebeurt. Gespecialiseerde elektronicaverwerkers zullen doorgaans ook betere opbrengsten kunnen bieden. Zij zijn namelijk, in samenwerking met de smelters, beter in staat om de meest waardevolle grondstoffen terug te winnen. Dit in tegenstelling tot een willekeurige metaalshredder, waarbij de kostbare edelmetalen verloren gaan in de massa van het metaalschroot. Het aantal WEEELabEx gecertificeerde verwerkers neemt nog steeds toe.

Inmiddels kun je op zo’n 50 locaties afgedankte professionele ICT-apparatuur veilig en verantwoord laten verwerken door een WEEELabEx gecertificeerde verwerker. Oude apparaten die thuis in de la of de schuur liggen, kun je inleveren bij één van de tienduizend inleverpunten van Wecycle, die deze sorteert en daarna uiteraard ook laat verwerken bij WEEELabEx gecertificeerde verwerkers. Zowel op het werk als privé kun iedereen dus zijn steentje bijdragen aan de inzameldoelstellingen.

Meer informatie

Stichting ICT Milieu is het not-for-profit producentencollectief van ruim 300 producenten en importeurs van ICT hardware. ICT Milieu is onderdeel van Nederland ICT (per 1 oktober: NLdigital).  ICT Milieu is één van de opdrachtgevers van de Wecycle voor de inzameling en verwerking van afgedankte ICT-apparatuur. 

De WEEElabex gecertificeerde verwerkers zijn eenvoudig te vinden op de WEEElabex-zoeker: https://www.nvmp.nl/weeelabex/weeelabex-zoeker.html

De inleverpunten van Wecycl: https://www.wecycle.nl/inleverpunt-zoeken

Jeroen van der Tang is Public Policy Manager Duurzaamheid Nederland ICT en Manager stichting ICT Milieu