‘Veel bereikt, maar nog veel meer te doen’

Op 31 januari 2019 nam Jaak Vlasveld na vijf jaar afscheid als directeur van Green IT Amsterdam. Deze stichting houdt zich al jaren bezig met ‘greening of IT’ en ‘greening by IT’. Als directeur heeft Jaak Vlasveld een grote bijdrage geleverd aan de bewustwording rond duurzaamheid en datacenters. Er is de afgelopen jaren veel bereikt, maar - zo stelt hij in dit artikel - we zijn er nog (lang) niet. Hij constateert echter wel dat we de komende jaren grote stappen vooruit kunnen zetten. Waarbij voluit gebruik kan worden gemaakt van de grote hoeveelheid kennis en technologie die onder andere via Green IT Amsterdam beschikbaar is gekomen.

In 2009 trok de Guardian stevig aan de bel, vertelt Vlasveld: web providers moeten de ‘carbon foot-print’ van het internet zien in te dammen, want de ongeremde groei brengt de energievoorziening in gevaar. De boodschap, gebracht door de pers en door de industrie zelf, was helder: de exponentiële vraag naar cloud-diensten gaat gepaard met een vergelijkbare groei in energieconsumptie. En zonder buitengewone inspanning gaat dit problemen opleveren.

Weerklank

De boodschap vond flink weerklank in Amsterdam. In 2007 had de gemeenteraad haar nieuwe klimaatbeleid aangenomen, waarin de doelstelling werd geformuleerd om in de stad 40% reductie in CO2-uitstoot te realiseren in 2025 - ten opzichte van peiljaar 1990. Nu is Amsterdam een internet-hub van wereldformaat, maar in 1990 - vier jaar voor de oprichting van de AMS-IX op het Science Park Amsterdam - was de CO2-impact van IT verwaarloosbaar. Nu de smeltende ijskappen en opkomende energiecrisis aan beleid- en keukentafel voor verhitte discussies zorgden, was de vraag al snel gesteld: past die nieuwe industrie wel in onze toekomstige, mooie en duurzame hoofdstad?

Er werd een werkgroep gestart met gemeente, ‘captains of industry’ uit de IT-sector en de wetenschap. Ik schoof bij deze werkgroep aan om de kennis te verbinden en te bewaren. En om uit te zoeken of er beleid of samenwerkingen elders in de wereld waren die ons aan een oplossing konden helpen.”

Duurzaamheidsdoel

De werkgroep concludeerde dat de ICT-sector de grootste bijdrage aan de CO2-doelstellingen kon leveren als zij niet alleen aangespoord werden om te besparen, maar ook om nieuwe kansen te creëren. Ook zakelijke kansen, als zij zich niet alleen zouden gedragen als leverancier, maar ook als meedenker. Ideologische en commerciële samenwerking ter ondersteuning van een lokaal duurzaamheidsdoel, door inzet van duurzame ICT en door inzet van ICT voor duurzaamheid. Dat was nog nergens gedaan - en dat was waarom de gemeente Amsterdam in 2009 de bedrijven en kennisinstellingen in de regio gevraagd had zelf een samenwerking daartoe te starten.

Tien jaar later werkt deze organisatie - Green IT Amsterdam - nog steeds samen met Amsterdam, de omliggende gemeenten en vele andere regio’s in Europa om goede ideeën om te zetten in haalbare kansen voor bedrijven.

De sector en de overheid wilden graag samenwerken om op een meetbare manier de effi­ciëntie te vergroten. Om zo te laten zien dat ICT - wanneer correct ingezet - ook besparingen in andere sectoren kan realiseren. De bekendste energie-gerelateerde metriek was de PUE - een metriek die bijzonder geschikt was voor intern gebruik, die af en toe misbruikt werd voor marketingdoeleinden, en waarvan enkele ambtenaren dachten dat hij geschikt zou zijn voor handhaving van eventuele milieunormen.

In 2010 hebben wij een brede dialoog gevoerd onder de naam ‘Beyond PUE’, waarin we landelijk publiek-privaat afgestemd hebben dat het gebruik van de PUE zich zou blijven beperken tot interne beheersmaatregelen. Met als gevolg dat de datacenters in Nederland zich meer dan in omringende landen open opstellen in gesprekken over energiegebruik. Hier werd besproken dat er behoefte was aan nieuwe business modellen, aan heldere voorbeelden die kansen voor besparingen inzichtelijk maken, en aan het adopteren en zo nodig introduceren van nieuwe metrieken om de business models te ondersteunen.

Kosten

In 2011 is vervolgens in kaart gebracht hoe de positieve duurzaamheidsbijdrage van ICT zich kan verhouden tot de duurzaamheidskosten: wat is de energiebesparingshefboom van slimme inzet van ICT? Het rapport ‘Green Ocean’ zet uiteen hoe nieuwe slimme ICT tussen 4 en 10 keer zo veel energie kan besparen als de additionele energiekosten van die ICT, waarvoor gekeken werd naar smart grid-oplossingen, energie-displays in woningen en naar ondersteunen van elektrisch vervoer.

Rond deze thema’s hebben we een Europees kennisnetwerk voor green IT opgezet met negen metropoolregio’s: Amsterdam, Barcelona, Rome, Catania, Manchester, Lund, Riga, Czestochowa en Kranj. In dit kennisnetwerk hebben we tientallen voorbeelden van green IT in de praktijk geanalyseerd.

Omwenteling

Op het Lelystad Airport Business Park worden deze - en andere - lessen nu in de praktijk gebracht. We zien daar dat de combinatie van slimme ICT-systemen, solar charging en slim laden inderdaad een positieve bijdrage kan hebben op duurzaamheid. Dit business-park heeft een stabieler net met meer duurzame en meer energiebewuste bezoekers dankzij ICT-innovatie.

In de datacenter-sector voltrekt zich momenteel een serieuze omwenteling in het denken rond energie en de relatie tussen datacenters en smart grids. Het oude denken zegt dat een datacenter een perfecte ‘flatline’ als elektriciteitsprofiel heeft: een perfect stabiele energievraag. Dat paste goed bij de wens van energieleveranciers in dat tijdperk. Nu, met de komst van hernieuwbare energie, is het energieaanbod minder voorspelbaar en grilliger - maar het moet nog steeds gematcht worden met de energievraag. Netbeheerders en energieleveranciers, die beide een rol spelen in het bewaken van deze balans, hebben dus baat bij energiegebruikers die hun vraag kunnen aanpassen. Zoveel, dat in het energiesysteem financiële kansen zijn voor grote spelers die hier flexibel op kunnen inspelen.

Geyser-project

In het Geyser-project zijn drie jaar lang technieken onderzocht en getest om dit mogelijk te maken. Bijsturen van setpoint van koeling, aangepaste timing van regeneratie van koude in koeltorens en WKO-systemen, beschikbaar stellen van overcapaciteit in accu’s, verplaatsen van rekenlast. Allemaal kleine bronnen van flexibiliteit, die gecoördineerd gestapeld kunnen worden tot wel 50% van de totale energievraag van een datacenter. En dat nog naast de warmte uit een datacenter die hergebruikt kan worden.

Nu onderzoeken we in het CATALYST-project de business cases die hierbij horen: welke verdienmodellen en governance-modellen zullen werken, wat zijn de (nieuwe) rollen van energieleveranciers, ESCO’s (energy service companies), DSO’s (distribution system operators), maar ook storage en compute providers, en vooral: urban planners? Want datacenters zijn geen zaaltjes meer, maar mega-gebouwen - en soms zelfs complete campussen.

Ruimtelijke ordening

Daarom zijn we trots op onze huidige samenwerkingen op het gebied van ruimtelijke ordening. Hier gaat het niet alleen om provincies of om datacenterrijke gemeentes als Amsterdam en Haarlemmermeer, maar ook met de Schiphol Area Development Company (SADC), die haar business parks nu plant met de volledige voorzieningen en infrastructuur voor duurzame datacenters in het achterhoofd. Al de duurzame ICT-voorzieningen die wij de afgelopen 10 jaar gescout, getest en besproken hebben, hebben een plek in het door hen gehanteerde duurzaamheidsframework. En alle innovaties die we nog gaan tegenkomen, worden in een dialoog met SADC en de datacenters op hun business parks, verkend in zogenaamde Value Added Plans (VAPs). Hier laten datacenters zien welke duurzame bijdrage zij willen en kunnen leveren aan een duurzame maatschappij: van energie tot materiaal.

Het rijk heeft haar ambitie uitgesproken en voorzichtig zien we hen het daad bij het woord voegen wat betreft het zoeken naar alternatieven voor koolstof-onvriendelijke systemen. Na de oproep van Amsterdam 10 jaar geleden heeft de sector zijn huiswerk goed gedaan. De deelnemers van Green IT Amsterdam staan dan ook klaar voor het meedenken over oplossingen - en voor het implementeren daarvan.

Jaak Vlasveld was van 2014 tot 2019 directeur van Green IT Amsterdam.