Haarlemmerolie
Het Kabinet Rutte III heeft kennelijk weinig op met cloud computing. Het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ zwijgt geheel over dit uitermate belangrijke leveringsmodel voor technologie en informatie. Dit is in de Verenigde Staten wel anders. Alles moet voortdurend anders, aldus luidt de beklijvende grondhouding van regering en congres over de federale automatisering van de gegevensverwerking. Weg met de verspilling, leve de doelmatigheid en innovatie. Cloud computing fungeert al jaren als Haarlemmerolie.
De eerste CIO van het Witte Huis zorgde namelijk met zijn Federal Cloud Computing Initative uit 2009 en het Cloud First en 25-puntenplan uit 2010 voor een radicale beleidsommezwaai en creëerde tevens een ‘new sense of responsibility’ voor de besteding van belastinggeld. Anders inkopen, delen, nieuwe technologie sneller invoeren en inefficiëntie tegengaan. ‘De reformatie van de Amerikaanse overheidsautomatisering heeft de wind vol in de zeilen, dankzij een ‘perfecte storm’, aangewakkerd door de budgetcrises, technologische innovaties en een nieuwe generatie ICT-leiderschap bij departementen en agentschappen’, rapporteerden wij in maart 2012 aan de Nederlandse Rijksoverheid.
Hoewel de praktijk van overheidsautomatisering ook in het digitale thuisland talloze problemen kent, en de huidige president voor America First heeft gekozen, zijn clouddiensten bezig met een federale opmars. Onvermijdelijk.
In Nederland vullen de traditionele containerbegrippen opnieuw een regeerakkoord. Gezondheidszorg, werk en pensioen, veiligheid, onderwijs, belastingen, immigratie en integratie, buitenland, klimaat. Daarbij ontbreekt een heldere, geconsolideerde beschouwing op de informatiemaatschappij. Wat voor digitale samenleving wil Nederland zijn? De vraag wordt steeds prangender, nu informatietechniek en toepassing zich telkens sneller ontwikkelen en de maatschappelijke gevolgen ingrijpend en vaak onomkeerbaar zijn. Wat is het beleid voor robotisering, Internet of Things, kunstmatige intelligentie, autonome systemen, blockchain, crypto-valuta, big data, eHealth, sturende algoritmen en bijvoorbeeld digitaal monopolie of deeleconomie? En ziet het kabinet Rutte III verbinding? De beleidsmatige aandacht voor ICT is smal en vooral gekoppeld aan veiligheid en de e-overheid.
Toch zijn er lichtpuntjes in het perspectief van clouddiensten voor overheidsorganisaties. Uit het regeerakkoord: ‘Het kabinet ontwikkelt een ambitieuze, brede agenda voor de verdere digitalisering van het openbaar bestuur op verschillende niveaus. Onderdeel van de agenda wordt dat het Rijk voortvarender dan voorheen beslist welke producten en diensten zij zelf ontwikkelt en welke zij door marktpartijen laat ontwikkelen. Bij nieuwe initiatieven wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van opgedane ervaringen met vergelijkbare projecten’.
Overheidsorganisaties gaan meer nadenken. Gaan we het zelf doen of vormt uitbesteding een betere oplossing? Wie toch zijn gedachten hierover laat gaan, neemt vanzelfsprekend - het is immers 2017 - de keuze voor het computing-model mee. Clouddiensten welen vandaag tierig en die omstandigheid vormde bijvoorbeeld de aanleiding voor aanpassing van het Europese privacyrecht. Overigens tekende branchevereniging Nederland ICT spoorslag bezwaar aan. ‘De overheid moet niet concurreren met wat in de markt al beschikbaar is. De overheid zou met kennis van zaken goed samen moeten werken met de markt om te investeren in een toekomstvaste digitale dienstverlening’.
Wat ook de keuze wordt: in verreweg de meeste gevallen zal cloud computing in de prijzen vallen. Sterker nog, het ogenschijnlijk marginale beleidsvoornemen om ICT-uitbesteding beter te overwegen, zien we als een belangrijk aanknopingspunt voor fundamenteel beleid voor de gedigitaliseerde overheid. Welke vitale taken in het digitale domein behoort zij te allen tijde zelf uit te voeren? Deze discussie wordt opvallend genoeg niet gevoerd.
Zo praten we wel over de voorwaarden waaronder de Staat digitale beveiliging van de Nederlandse staatsgeheimen mag uitbesteden, maar niet of het wenselijk is dat de Rijksoverheid deze vitale taak überhaupt aan een marktpartij mag overlaten. Een pijnlijke omissie.
Mr. V.A. de Pous is sinds 1983 strategisch-juridisch adviseur voor digitale technologie, gegevensverwerking en de informatiemaatschappij (www.newsware.nl).