Digitale soevereiniteit vereist lef en leiderschap: ‘Nederland verliest terrein’

Interview Marloes Pomp - Thijs Doorenbosch

Digitale soevereiniteit is een topprioriteit voor Europa, volgens Marloes Pomp, vice-president van het Europese AI Forum. Ze pleit voor een decentrale infrastructuur en betere samenwerking tussen lidstaten. In Nederland ontbreekt het aan regie en ambitie, mede door gebrek aan politieke slagkracht.

Ik spreek Marloes Pomp de dag nadat het Kabinet Schoof is gevallen. “We waren als Nederland lang een goed georganiseerd digitaal landje. Die status raken we snel kwijt met nul ambitie bij de ministeries. Nu liggen ook nog alle dossiers plat.” Staatssecretaris Zolt Szabó had ambitieuze plannen in voorbereiding, maar om die te realiseren, heb je een meerjarentraject nodig, draagvlak en geld, stelt Pomp. 

Wat zijn je grootste zorgen met betrekking tot de digitale ontwikkeling?

“Dat is echt digitale soevereiniteit. We zijn gewoon onwijs kwetsbaar binnen Europa. Dat geldt niet alleen voor de overheid, maar voor bijna elk bedrijf. Dat wil niet zeggen dat we nooit meer Microsoft of AWS kunnen gebruiken, maar een plan B is er op dit moment gewoon niet. Zonder actie lopen essentiële diensten, zoals het betalingsverkeer, havens en ziekenhuizen, gevaar.”

Hoe moet die digitale soevereiniteit er komen?

“Ik denk dat we toe moeten naar een decentrale digitale infrastructuur. De Europese Commissie is ambitieus en maakt goede plannen daarvoor, maar de implementatie stokt bij lidstaten zoals Nederland. Frankrijk en Duitsland zijn veel proactiever. Ik was bijvoorbeeld laatst in Mannheim waar een grote AI-hub is opgezet met investeringen van de overheid en het bedrijfsleven. Duitsland heeft echt de ambitie om de grootste AI-hub van Europa te bouwen en zou de leiding in Europa kunnen nemen in de opbouw van een Europese digitale infrastructuur. In Frankrijk zijn zelfs plannen voor de bouw van een eigen hyperscaler naar het voorbeeld van de Amerikaanse webgiganten. Volgens sommigen is daarbij sprake van staatssteun. Ik vind dat niet per se negatief. In Europa moeten we soms wat meer afstappen van het rigide mededingingsdenken als we willen concurreren op wereldniveau.”

Gaat het vooral om een Europese infrastructuur of ook om digitale dienstverlening?

“Ik denk niet dat het gaat om de diensten. Het probleem zit nu vooral in de infrastructuur en een gebrek aan regie. We kunnen niet rekenen op één land of partij om dat probleem op te lossen. Een coördinerend orgaan zou regie moeten voeren over die decentrale basislagen. Het opheffen van de Nederlandse Blockchain Coalitie, eind vorig jaar, is daarom een strategische misser. In de discussie rond blockchain is de focus altijd te veel blijven liggen op cryptocurrencies, maar de blockchaincommunity heeft veel ervaring met het opzetten van decentrale, modulaire en schaalbare infrastructuren. Die kennis is nu heel relevant maar dreigt verloren te gaan.”

Komt die digitale soevereiniteit er uiteindelijk wel?

“Het is echt cruciaal om dat te regelen. Bijna geen enkele organisatie in Europa kan voorbestaan als we dat niet goed voor elkaar hebben, maar heel veel mensen beseffen dat niet. We zitten al lang in een oorlog, alleen lopen er geen soldaten door de straat, maar speelt het zich af in het digitale domein. De urgentie wordt in Oost-Europa aan de grenzen met Rusland, veel meer gevoeld. In Roemenië zien ze dagelijks het belang van digitale veiligheid als gevolg van het verdwalen van autonome drones uit Oekraïne. Dat leidt tot directe actie bijvoorbeeld bij de defensie daar. In Kroatië heeft de overheid grootschalig ingezet op AI-onderwijs vanaf de basisschool en Litouwen heeft de beveiliging van fysieke en digitale infrastructuur serieus aangepakt. Nederland moet af van zijn digitale arrogantie door te denken dat we vooroplopen. Er is behoefte aan meer ambitie en daadkracht, maar ook aan investeringen. Nederland kan echt leren van wat er plaatsvindt in Oost-Europa. Het zou mooi zijn als we straks toch een nieuw kabinet krijgen, dat er gewoon een serieus departement komt met een minister voor digitale zaken. We moeten hier meters gaan maken.

De grootste data community van Nederland

Op 10 en 11 september is Data Expo het episch centrum van data georiënteerd Nederland! 

Data is een onmisbare asset voor elke organisatie die toekomstgericht wil opereren. Van efficiëntere processen tot het benutten van AI en innovatieve toepassingen. Data is key voor groei en innovatie. 

Dit is de kans om erachter te komen hoe kleine en grote profit- en non-profit organisaties omgaan met digitalisering en het implementeren van data producten. Laat je inspireren door de grote marktleiders en bedrijven die je voorgingen, en zet de volgende stap in jouw data transitie.

Bezoek Data Expo op 10 & 11 september en meld je gratis aan.