Wet ongewenste zeggenschap telecommunicatie mist crux
In 1989 werd het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie niet dusdanig vitaal voor de samenleving geacht dat door de verzelfstandiging van telecom en post onze nationale belangen in het gedrang kwamen. Die notie veranderde toen het Mexicaanse telecombedrijf América Móvil in 2013 een bod op KPN uitbracht. Een stichting met preferente aandelen werd als creatieve beschermingswal bedacht en bracht uitkomst tegen de niet-gewenste Mexicanos. Minister Kamp (Economische Zaken) keek vervolgens de kat uit de boom.
Ondertussen ontstaat er discussie over het door de Engelsen (NCC) in november 2015 in alle stilte voor 133 miljoen euro overgenomen beveiligingsbedrijf Fox-IT. Kan dat wel, nu deze digitale dienstverlener verantwoordelijk is voor de beveiliging van de Nederlandse staatsgeheimen (en nog veel meer bij allerlei overheidsorganisaties)? Kennelijk niet. De bewindsman wil namelijk dat de regering ongewenste overnames van Nederlandse bedrijven met cruciale importantie voor het wel en wee van ons land, op wettelijke grond kan verbieden.
Zonder de digitale infrastructuur (telefonie, datacenters en Internet) raakt de maatschappij ontwricht en ontstaat economische schade. 'Nederland profiteert van het feit dat we een open economie hebben waarin de markt haar werk doet. Zo nemen we meer bedrijven in het buitenland over dan andersom. Ons land heeft echter geen baat bij overnames door buitenlandse bedrijven die gelinkt zijn aan criminele activiteiten, die te boek staan als financieel kwetsbaar of die een niet-transparante eigendomsstructuur hebben. Gezien de nationale belangen die op het spel staan, leggen we voor de telecomsector een wettelijke basis om dergelijke overnames te kunnen voorkomen, aldus minister Kamp.
De nieuwe - en generieke - beschermingswal heet Wet voorkoming ongewenste zeggenschap telecommunicatie, die inmiddels in consultatie is gegaan. Voor de goede orde: de telecomsector omvat in het wetsvoorstel naast aanbieders van telefonie en Internet, ook grotere bedrijven die actief zijn met Internet-knooppunten, datacenters, hosting en certificeringsdiensten, omdat ze van belang zijn voor continuïteit, betrouwbaarheid en veiligheid van de dienstverlening en de infrastructuur.
Het wetsvoorstel is echter ongewenst, dat wil zeggen tenminste voordat er eerst ander beleid is vastgesteld. (Ingrijpen mag van Europa op grond van dwingend algemeen belang.) Het debat behoort primair te gaan over de vraag wat de Staat der Nederlanden überhaupt in het digitale domein mag uitbesteden. Zoals gezegd, Fox-IT beschermt onze staatsgeheimen. Zou het Rijk daar wellicht ten principale zelf voor moeten zorgen?
Wanneer uitbesteding wettelijk toelaatbaar is, rijst pas de - secundaire - vraag naar de voorwaarden waaronder. Zo sloten de gemeente Tilburg en het Chinese Huawei in 2015 een samenwerkingsovereenkomst om mogelijkheden te verkennen voor het ontwikkelen van smart city-concepten. Vervolgen debatteerde de Tilburgse gemeenteraad over de reputatie van Huawei. Die zou volgens het Brabants Dagblad ‘schimmig’ zijn. Wat zijn dus de criteria voor Nederlandse overheidsorganisaties ten aanzien van het gunnen van opdrachten, in het bijzonder in het digitale domein? Aan de inhoudelijke kant van overheidsautomatisering is de afgelopen dertig jaar regelmatig aandacht besteed; overigens met te weinig resultaat. Mislukte projecten zijn er nog steeds. De formele kant, niet zijnde de spelregels van de Europese aanbesteding, blijft onderbelicht. Welke leveranciers komen hiervoor op welke gronden niet in aanmerking?
De vraag werd mede opportuun door de Tilburgse keuze voor - in de woorden van locoburgemeester De Ridder - een ‘wereldwijde speler op ICT-gebied’, die volgens sommigen een bedrijf van omstreden naam en faam blijkt te zijn wegens vermeende, ongewenste banden met de centrale Chinese overheid. Huawei zou de bedrijfsinformatie van haar klanten en hun gebruikers doorspelen aan Beijing dan wel hiertoe gelegenheid bieden. Australië, het Verenigd Koninkrijk en bijvoorbeeld Amerika doen in ieder geval bewust geen zaken met Huawei. Anders gezegd: hoe gaat Nederland dit aspect van nationale veiligheid in de informatiemaatschappij organiseren?
Mr. V.A. de Pous is sinds 1983 strategisch-juridisch adviseur voor digitale technologie, gegevensverwerking en de informatiemaatschappij (www.newsware.nl).